Có dịp về thăm vùng đầu nguồn lũ An Giang, du khách sẽ không khỏi tò mò khi nhìn thấy những mâm kim loại nằm dọc hai bên đường hắt nắng chói chang. Ấy là dụng cụ dùng để chế biến “lía”- món ăn độc đáo, dân dã chỉ có ở nơi đây. Món hàng quà vặt này còn đem về nguồn thu nhập đáng kể cho người bán…
Món ăn đặc trưng xuất phát từ đồng bào dân tộc Chăm và được nhiều người xem là đặc sản. Món ăn cực kỳ đơn giản mà lạ miệng. Anh Dũng, người dân bản địa giải thích: “Lía mua về ngâm nước một đêm rồi rửa sạch, để ráo nước, sau đó, ướp muối với bột ngọt và ớt chừng hai giờ đồng hồ, đem phơi nắng ba tiếng là có thể ăn được. Thịt lía vốn rất giàu chất protein, chất béo, chất khoáng… Khi phơi nắng, nước đọng lại trong vỏ rất ngọt và thịt rất béo…”. Sau này, để lía chín kỹ, nhanh, người bán trùm ny-lông giữ hơi nóng.
Về vùng đầu nguồn lũ Tân Châu, nhiều người không khỏi ngạc nhiên thú vị bởi món đặc sản này được bán dạo trên đường, giống như người thành thị bán kem hay đậu phộng. Tiếng rao ngọt ngào vang lên khắp con đường “Lía đây, ai mua lía hôn?”.
Chị ba Hòa, quê Phú Hữu (An Phú) đều đặn mỗi ngày đạp xe qua xã Phú Lộc, Vĩnh Xương (Tân Châu) bán lía. Chiếc xe đạp được “cải tiến” gắn bên trên mâm thiếc to hứng ánh sáng để lía được giữ nóng. Với giá bán 5.000 đồng lon, 20 lít lía giúp chị có thu nhập khoảng hơn 200 ngàn đồng/ngày. Gia đình không có đất sản xuất, mùa nước nổi đi kéo cá, còn mùa khác thì ai thuê gì vợ chồng làm nấy. Nhờ lía mà gia đình có thêm tiền trang trải mọi sinh hoạt…
Đợi con nước ròng, người làm nghề hì hục trên sông hay kinh rạch cào những mẻ lía. Trẻ con miền quê cũng rủ nhau lấy rổ tre trong bếp lặn xúc lía dưới kinh. Những con lía nhỏ trả lại sông tiếp tục được phù sa nuôi lớn, chờ lần thu hoạch tiếp theo. Cách khai thác sản vật thiên nhiên khôn ngoan để từ đó lía có mặt hầu như quanh năm tại nơi đây và trở thành món ăn quen thuộc trong bữa cơm nhiều gia đình.
Trên địa bàn An Giang, có nhiều nơi khai thác nguồn lợi này, thậm chí có xóm chuyên làm nghề. Tuy nhiên, tên gọi “lía” (hến) chỉ xuất hiện ở vùng đầu nguồn lũ địa phương An Phú và Tân Châu. Hỏi thăm, người bản địa chỉ cười trừ chứ không rõ nguồn gốc tên gọi trên: “Ông bà xưa gọi thì gọi theo chứ không tìm hiểu nguyên cớ”.
Tại TX. Tân Châu, lía luộc chấm nước mắm ớt còn là món hàng ăn vặt được nhiều người ưa thích, đặc biệt là các cô cậu học sinh thường tìm đến các quán “bụi” gần trường học vừa thưởng thức, vừa chuyện phiếm…
Về vùng đầu nguồn, thưởng thức lía theo kiểu ăn chơi vui miệng hay nhậu lai rai xem ra đúng chất sông nước. Đặc biệt, lía bóc vỏ ra, lấy ruột chấm với nước mắm me ăn với cơm nguội rất ngon. Tuy nhiên nếu bị vấn đề về bao tử thì thực khách hạn chế dùng thử vì… dễ xảy ra chuyện. Ngoài ra, người chế biến món ăn cần phải kỹ lưỡng, đảm bảo an toàn vệ sinh…/.