Cồn Hến thuộc xã Hương Lưu, phường Vĩ Dạ, cách thành phố Huế khoảng 3 km. Gọi là cồn bởi đây là bãi đất phù sa nổi lên giữa sông Hương. Dòng sông Hương đoạn chảy qua cồn Hến nước trong vắt, ít phù sa. Đáy sông lại có một lớp bùn sâu tích tụ nên rất thích hợp cho loài hến sinh sôi, nảy nở. Có lẽ nhờ vậy mà hến ở cồn Hến nổi tiếng ngon nhất xứ Huế.
Người dân cồn Hến chuyên sống bằng nghề cào hến, đãi hến và chế biến hến. Bởi thế làng Cồn có đình thờ Tổ Thần Hến, gọi là Giang Hến. Làng làm lễ tế thần Hến hàng năm từ ngày 24 đến 26 tháng 6 âm lịch. Quy định của làng là trong hai ngày rằm và cuối tháng âm lịch, không ai được đi cào hến.
Một ngày ở cồn Hến bắt đầu từ sáng tinh mơ. Trên bến, dưới thuyền rộn rã, lao xao tiếng người mua bán, trao đổi một sản phẩm duy nhất là hến. Tại nhiều quãng sông vang động tiếng rào rạo xúc hến, tiếng khỏa nước rửa hến, lóc xóc trộn hến, tiếng lộp bộp vỗ vào rổ hến cho ráo nước …
Sau khi ngâm nước gạo và rửa sạch, hến được đưa vào các lò nấu. Nấu chín lần nhất, người ta đổ nước lã vào cho ruột hến rời ra rồi nấu lại lần hai. Cứ 14- 15 cân hến tươi mới lấy được 1 cân ruột hến. Quãng năm giờ sáng là mọi việc xong để các nhà hàng đến lấy về chế biến các món cơm hến, canh hến, hến xào xúc bánh tráng… Ruột hến bán theo cân, nước hến thì đong theo xô. Cứ vậy mà lấy, không cò kè mặc cả, thêm bớt.
Món cơm hến được các bà, các mệ gánh đi khắp nơi trong thành Huế bán rong. Còn ở cồn Hến thì khách ăn tại quán. Dù mang tiếng là đặc sản xứ Huế nhưng cơm hến thực sự là món ăn cho người nghèo bởi giá cả bình dân: chỉ trên dưới chục ngàn đồng/tô. Muốn ăn thêm hến thì gọi riêng, chỉ mươi, mười lăm ngàn là được một đĩa đủ lai rai.
Cơm để làm cơm hến phải nấu vừa chín tới, không dẻo, không dính, không nát. Xới cơm ra rổ để nguội rồi đánh tơi. Căn cứ lượng khách từng bàn, chị chủ quán lấy ra chừng ấy cái tô. Với tay sang rổ rau bên phải, chị nhón một nhúm, lần lượt bỏ vô từng tô ít rau húng, rau cần, xà lách… Quay sang rổ cơm bên trái, chị xúc vô mỗi tô một vá đầy. Tiếp đó là lớp hến xào rải lên trên rồi lần lượt các “phụ gia” khác: dúm chuối bào, vài lát khế, ít giá sống, vài cọng rau muống chẻ, nửa thìa đậu phộng rang dầu, dăm bảy miếng da heo chiên phồng, ít hành phi, thìa ruốc, vài lát ớt đỏ…Thoáng chốc, những tô cơm đầy vun, thơm phức được bưng ra cho khách. Trên bàn có đủ tương ớt, ớt xắt lát, ớt dằm, ớt tươi, ớt khô, ớt hiểm… để thực khách tùy ý nêm nếm.
Mỗi suất cơm hến luôn kèm bát nước hến màu trắng đục, nghi ngút khói. Có người chan ngay nước hến vô tô cơm, người khác lại thích húp kèm khi ăn cơm hến. Sự cộng hưởng của các gia vị trong cơm hến tạo mùi hương hấp dẫn, kích thích vị giác. Thêm miếng da heo chiên,vài hạt đậu phộng, dúm rau thơm… thơm thơm, nồng đượm và ấm áp. Cứ thế, không chỉ ăn, bạn sẽ được thưởng thức sự cộng hưởng của hương vị. Cơm hến ở cồn Hến, món ăn bình dị mà chứa đựng bao kỳ công của người chế biến./.
(Theo phunuonline)